Bu haftaki paylaşımımız 1915 yılındaki Ermeni soykırımının 110. yılı dolayısıyla Kıvılcımlı’nın eserlerindeki konuyla ilgili bölümlerin derlenmesi olacak.
Özellikle YOL serisindeki üç kitapta bu konuya değinmiş Kıvılcımlı. Yakın Tarihten Birkaç Madde, Müttefik: Köylü ve İhtiyat Kuvvet: Milliyet, Şark kitaplarından yaptık alıntıları.
1915 sonrası dünyada yapılan bütün soykırım ve katliamlara ilham olmuş olan Ermeni Soykırımı için o zamanlar henüz Birleşmiş Milletler’in Soykırım tanımı yapılmadığı için Kıvılcımlı “Kürtlükle Türklük, Ermenileri, dünyada nadir görülmüş sinsi bir vahşet içinde katliama uğrattı.” diyor.
Ermeni soykırımı ile beraber dünyadaki gelmiş geçmiş bütün katliamları kınıyor, katliamları yapan finans kapital ve bağlı çetelerini lanetliyoruz.
Ahmet Kale – Göksal Caner Malatya
YAKIN TARİHTEN BİRKAÇ MADDE KİTABINDAN
“Aradan geçen 40 sene zarfında iratçılar yavaş yavaş ticari ilişkilere sokulmak mecburiyetinde kaldılar. Fakat karşılarında eskiden beri hakim durumlara geçmiş olan özellikle Rum ve Ermeni tüccarlarını buldular. Bu önce ekonomik ve sinsi bir mücadele doğurdu. Sonra yer yer milli ve dini muharebecikler başladı. Ne çare ki (Türk-Müslüman olmayan) yerli kapitalist unsurlar işi sağlama bağlamış, Avrupalı efendileri vasıtasıyla epeyce reformlar elde etmişlerdi. Berlin Konferansı’ndan itibaren İngiltere Kıbrıs’ı almış ve Rus istilâsı önünde bir Ermenistan tampon hükümeti kurmak kaygısına düşmüştü. 1880 tarihinden itibaren İngiliz fabrikalarının Türkiye’deki karami [tüccar katibi ve tezgahtarı], Ermeniler vasıtasıyla Orta-Asya pazarlarının kilidini Rusya’dan almak için açık müdahalelere başladı.
“Rusya “yeni bir Ermeni Bulgaristan” görmek istemiyor. “Almanya padişah ile hoş geçinip ticari ve ekonomik çıkar elde etmekten” başka bir şey düşünmüyor. Sultan Türk burjuvazisi içinde kırk yılda bir fare tuttu: 1890’larda (İngiliz-Alman) dostluğu yerine (Fransız-Rus) hayranlığını geçirdi. Bu Ermenilere karşı hücum borusu çalmak demekti. Ahmet İhsan’ın tabiriyle, 1855’lerde (Koca Reşid + Ziya Paşa’larla + Nâmık Kemal) tarafından “zorla doğurtulmuş olan milliyet fikri” o zamana kadar kuru edebiyat halinde idi: “Bütün Türkler, hele İstanbul Türkleri bu yüksek meselenin asla farkında bile değildi.” 1890’da İstanbul ve 1893’te Anadolu’da Ermeni kıtalleri baş gösterdi. Hele Ağustos 1896’da Osmanlı Bankası’nın zaptına kadar varan ve iki gün iki gece süren Ermeni katliamı, Türk burjuvazisinin gerçekten işarete değen kanlı muzafferiyetinin başı oldu.
“1897’de İstanbul’da zuhur eden bir Ermeni isyanı ve Ermenilerin Türklere gösterdikleri büyük düşmanlık, Türk aydınlarının yavaş yavaş hazırlanmış olan anlayışlarını ayaklandırmıştı. Ve o tarihtedir ki bize düşman olanlarla alışveriş etmemeli sözü ilk defa olarak ortaya atılmıştı.” (Ahmet İhsan, age, abç)
“Bu itibarla denilebilir ki, Türk burjuvazisi ekonomik ve siyasi idmanını, Ermeni burjuvazisinin sırtında denediği kılıç oyunu ile elde etmiştir. Gerçekte yıllarca belirsiz, homojen olmayan ve sözde bir iddia olarak despotluğa dayanamayıp da Avrupa, hatta Amerika’ya kadar göçen Türklerin sistematik olmaktan çok dağınık ve bireysel hamlelerinden ibaret kalan “Jön Türklük” akımı, ancak Türkiye’de Ermenilere karşı alınan kesin hücum durumundan, yani 1890’lardan sonra şekil ve cisim peyda etti, örgütlenmeye başladı.
“Memlekete yabancı postalarla hariçte basılmış kitapçık ve dergileri sokmakla başlayan Hürriyetçilik hareketi, ancak o tarihlerde İstanbul’da üremeye başlayan Komiteleri, “Bâb-ı Seraskeri Mümeyyizlerinden” Hacı Ahmed Efendi idaresinde merkezileştirildi. Mülkiye Mektebi hocalarından “Mizan”cı Murat Bey, o tarihlerde Genç Türklere katıştı. Ahmet Rıza ancak 1893’lerde Avrupa’ya kaçtı. 1896’da Paris’te “Meşveret” gazetesine bir de oransızca sayı kattı. 1897 İstanbul Ermeni isyanı ve katliamı hareket için bir dönüm noktası oldu. (YOL; Yakın Tarihten Birkaç Madde, sayfa 40-41-42)
“Meşrutiyet burjuvazisinin ideolojisi acayip ve melankolik bir “diyalektik”ti: 1- Bir taraftan bizzat kendisi yarı sömürgelikten sömürgeleşmeye doğru dört nala giderken; 2 Öte taraftan, haline bakmaksızın, Panturanizm ve Panislamizm serabına atılıyordu. Yukarıda söylediğimiz gibi bu, Meşrutiyet Türkiyesi’nin iç çelişkilerinin siyaset ve ideoloji sahasına yansımasıydı. Meşrutiyet burjuvazisi fiilen hakim emperyalist ekonomisine tedbir kuvveti olmaktan ileri geçemiyordu; fakat aynı zamanda, Osmanlı ülkesinde kalan öteki milletler zararına Türk burjuvazisini geliştirmeyi kuruyordu. Rumlarla çeşitli alanlarda kombine ederek, Ermeni burjuvazisini Kürt derebeyliğine yedirmek; Arap camiaları içinde Panislamizm ideolojisi ve Halife orduları ile etkiyi korumak, giriştiği belli başlı işlerdendi. (age s.75)
“Sivas Kongresi (4 Eylül 1919) Bir ay kadar sonra toplandı. Kongrede iki cins karar alındı: 1- Meşrutiyet demagojisi bakımından: Padişaha saygı telgrafı çekildi + Her türlü Rum ve Ermeni ayrılığına karşı konulacağı kararlaştırıldı (bu işleri Vahdettin Mustafa Kemalce ısmarlamıştı); 2- Cumhuriyet gerçeği bakımından: Erzurum Kongresi’nin kararları, muhalefete rağmen bütün vatana yayıldı (çünkü Sivas’a hemen bütün Türkiye illerinden üçer denetçi gelmişti) 3- Emperyalizmle ilişki meselesi (buna Manda meselesi denilmişti). Padişaha tazimat ve Rum-Ermeni ayrılığı ile mücadele noktalarında gerek Meşrutiyet, gerek Cumhuriyet burjuvazisi arasında tam birlik vardı. (age s. 77)
“Kemalizm’i, nereye vardıracağı pek kestirilemeyen iç hastalığından kurtaran nasıl İngiliz müdahalesi olduysa, Cumhuriyet burjuvazisini palazlandırmaya vesileler veren de Yunan salgınıdır. Meşrutiyet burjuvazisi, Panislâmist ve Pantürkist ideolojisiyle, Müslüman milletlerle blok yapınca karşısında, ekonomik hayatı özellikle İstanbul ve Orta Anadolu’da elinde tutan hakim iki gayrı müslim unsurla karşılaştı: 1- Rumlar, 2- Ermeniler. Rumları Batı Avrupa kadar Çarlık ejderi de tutuyordu. Şu halde Türk burjuvazisi, Rum kapitalistlerine karşı açıktan mücadeleye giremezdi. Halbuki uluslararası dengede güme giden Ermenileri kurtboğazı etmek mümkündü. İngiltere’nin, Orta Asya pazarları için Ermenistan ve hatta bağımsız Ermenistan hakkındaki emelleri ne olursa olsun, Ermenileri korumak için bir savaşa girmesi ihtimali yoktu. Çarlık Rusyası ise, kendi Ermenileri arasında görüşmeler yapmaması için, Türkiye’de bir Ermenistan görmeye tahammül edemezdi. 1890’lardan itibaren başlayan Ermeni satırı, Meşrutiyet burjuvazisinin kanlı konspirasyonu ile tam ve kökten bir katli ama döküldü. Artık o zamandan beri belli başlı bir Ermeni tehlikesi Türk burjuvazisini tehdit etmiyordu. Dünya Savaşı patlayıp da bilinen katastrof (yıkılış ve kıyamet) ile sonuçlandığı zaman, Türk burjuvazisi, bütün Panislâmist emelleriyle birlikte, Meşrutiyet’ten sonra Hristiyanlığa karşı boşuna bir “Ehl-i Hilâl” bloku yapmaya uğraştığı bütün İslâm ve Arap milletlerinin emperyalist sömürgeler halinde uçup gittiğini gördü. Kopan Bolşevizm kıyameti, Türkistan illerinde sarıklı Derebey ve silahlı şeyhlerin köküne kibrit suyu döküp de, bütün Turan’da kızıl (İşçi + Köylü) iktidarını kurduktan sonra, Türk burjuvazisi için Panturanizm hülyası da ebediyen sönmüştü. Ne Panturanizm, ne Panislâmizm, ne Cihangirlik diyen Kemalizm, “açıklık ve uygulama yeteneği” gördüğü “Milli siyaset” sloganına dört elle sarılmıştı. Dünya savaş ve devrim hareketlerinin, bütün musibetlerine rağmen bu faziletli eylemi, Türk burjuvazisini ütopiler (vehim ve hayaller) vadisinden, gerçekler ülkesine indirmişti. Cumhuriyet burjuvazisi için Ermeni kapitalistlerini, ağabeyi ittihadçılar temizlemişti, İslâm burjuvazilerini ve kavimlerini Dünya Savaşı kesip attı.” (age s. 118-119-120)
MÜTTEFİK: KÖYLÜ KİTABINDAN
“Türkiye’de burjuvazi, gördüğümüz zikzaklarla, şaşkalozluklarla bocaladıktan sonra, nihayet Saltanatla kopuşabildi. Binaenaleyh Hilafetle birleşmenin imkânsızlığını kabul etmeye mecbur kaldı. [Yol 2, Yakın Tarihten Birkaç Madde] Ancak, tıpkı Alman burjuvazisinin 1848 Paris Devrimi’nden aldığı dersi, Türk burjuvazisi de, özellikle koltuğunda yetiştiği Sovyetler Birliği’nin işçi ve köylülerinden 1917’den beri aldı. Ve iktidar mevkisine geçer geçmez ilk işi, hemen geçmişin bütün gerici kuvvetleriyle bir anlaşma zemini hazırlamak oldu. 1925’lere kadar, Osmanlı İmparatorluğu’nun bütün hakim sınıfları; derebeyler + mütegallibe + burjuvazi el ele yürüdüler. Fakat, en çok Doğu illerinde dipdiri yaşayan ve Ermeni katliamından beri dişleri ve tırnakları büsbütün uzayan Türk’ten çok Kürt derebeyliği: (Emperyalizmin teşviki + Yeni hakim olmaya başla yan bezirgan ilişkilerinin derinleşmesi + Katmerli ve militarist soygun altında inleyen Kürt paryalarının onmaz hoşnutsuzluğu) yüzünden Şeyh Said isyanını ayaklandırdığı zaman, askeri “bir tarama hareketi, toprak sahipleriyle el ele veren burjuvazinin bir müddet için, “Doğu illeri” derebeyliğini, gayet geçici bir müddet için terk etmesini zaruret haline getirdi. Fakat bu terk ediş, yine derebey unsurlarını mahvetmekten çok, “Batı illeri”nde bir çeşit gezintiye götürmek ve orada görecekleri örneklerle, bezirgan ekonomisi yolundan, büyük arazi sahipliğine doğru yavaş yavaş bir başkalaşım için teşvik etmek gibi bir “Propaganda seyahati” ile diretmek, yetiştirmek işlerinden ileriye geçmedi. Ve bu kısa “Propaganda seyahati” biter bitmez, zaten arazilerinden bir müddet için ayrılır ayrılmaz “Define” servetlerini çeşitli ticaret kombinasyonlarında işleterek kapitalist soygununun tadını alan eski derebeyler, kendilerinden hiçbir zaman alınmayan mülkiyetlerine eskisinden daha gözü açılmış, daha hesapçı ve dünyanın halinden anlar döndüler. Oldukça burjuvalaşmaya özendiler. (YOL Serisinden MÜTTEFİK KÖYLÜ kitabı sayfa 6- 7-8)
İHTİYAT KUVVET: MİLLİYET, ŞARK KİTABINDAN
“Bu Doğu Vilayetlerinin evvel ezel, meşhur veya meçhul, her nasıl olursa olsun iki adı vardı: Ermenistan – Kürdistan. Buralara bizzat Osmanlı İmparatorluğu tarafından verilen isimler bunlardır. Bugünün haritasında böyle isimler bulunmamasına rağmen, bu iki isimden anlaşılan, Doğu Vilayetlerinde Ermeni ve Kürt milliyetlerinin bulunup bulunmadığını araştırmak lazım gelecektir. Buracıkta, önce birincisine kısaca bir işaret edelim:
ERMENİLİK
“Osmanlı İmparatorluğunda, Çarlık Rusya’sı ile İngiliz emperyalizmi arasında Orta Asya pazarları üstünde başlayan rekabet ve anahtar noktası, bugünkü Doğu Vilayetlerinde, bir Ermenistan hükümeti veya özerkliği kurup kurmamak meselesi idi. Bu meseleye, bir zamanlar “Doğu Meselesi” denirdi. Osmanlı İmparatorluğu derebey saltanatı şeklini muhafaza ettiği sürece, Doğu Vilayetlerinde iki zümre vardı. 1- Kürtlük: Daha çok derebey klan ve aşiret sistemler içinde, dağınık, siyaset dışı bir kalabalık şeklinde idi. 2- Ermenilik: Genellikle burjuvalaşan ve İstanbul, Trabzon gibi önemli ticaret merkezlerindeki kodaman kapitalist ırkdaşlarıyla sıkı sıkıya bağlı, İngiliz mallarını İran yaylasından İç Asya’ya taşımakla görevli bir küçük burjuva çoğunluğu üzerinde kurulmuş bezirganlık manzumesi demekti. Emperyalist çelişkilerin dış kışkırtmaları yüzünden biraz daha şiddetle alevlenen Kürt-Ermeni çelişkisi, bu iki zümre insanın arasındaki din, dil ve ilh. farklarından çok, adeta bu rejim farkından doğma bir derebey-burjuva çelişkisi oldu. İki kutup, Osmanlı Avrupa’sında geniş çapta rol oynayan: Müslüman-Hristiyan (derebey-burjuva) çelişkisi, daha çok tarihi ve yerel şartlar yüzünden Doğu Vilayetlerinde, Balkanlar’dakinin aksine, ikincilerin mağlubiyeti ile halloldu.
“Meşrutiyet burjuvazisi, “Doğu Meselesi”nin terörü altında, ilk ve büyük tehlike olarak gördüğü Ermeniliğe çullandı. Zaten Osmanlı saltanatı içinde kalmış milliyetler içinde, -Balkanlar bir tarafa bırakılırsa- siyasi bilinç ve örgüte kavuşmuş en keskin metalibli [talepler ileri süren] yığın, Ermenilerdir. Meşrutiyet burjuvazisi, birçok sahada olduğu gibi, Ermeni milIiyetçiliğine karşı da, derebeylikle el ele verdi. El ele verdiği derebeylik, öteden beri iki ayrı rejim karşıtlığı ile Ermeniliğe karşı tutulan Kürt derebeyliği idi! İttihad ve Terakki devlet cihazı, illegal bir kararla başa geçti; Kürt derebeyleri milis örgütler haIinde silahlandırıldı, Kürtlükle Türklük, Ermenileri, dünyada nadir görülmüş sinsi bir vahşet içinde katliama uğrattı. Fakat bu katliamdan Türk Meşrutiyet burjuvazisi kadar ve belki ondan çok daha fazlasıyla yararlananlar Kürt derebeyleri oldu. Ve Kürdistan’da derebeylik biraz daha rakipsiz, çapul ettiği Ermeni mallarıyla, biraz daha şişman oldu.
“Bugün, Ermeni meselesi denince ne anlıyoruz? Verilen resmi rakamlara inanmak lazım gelirse, Ermenistan’da 900 bin, Türkiye’de 75 bin, Suriye’de 150 bin, Yunanistan’da 35 bin kadar Ermeni vardır. Bugün Doğu Vilayetlerinin “gözenek”leri içinde gizlenip kalmış bir hayli Ermeni ırkından insan var. Fakat bunlar, dinleri ile birlikte dillerini de günden güne kaybediyor ve hakim Kürt psikolojisi ve etkisi altında Kürtleşiyorlar. Doğu Vilayetlerinde şimdi “mühtedi” [İslamiyeti kabul eden] sıfatı ile tanınan eski Ermeniler, adeta hayatlarını kurtaranların bir nevi gönüllü köleliğini unutmak ve unutturmak için, ErmenilikIerini henüz unutmamış olmalarına rağmen, eski hatıralarına karşı bir ölüm sessizliği ile hassas olmak mecburiyetindedirler. Birkaç nesil sonra her şeyi unutmaya mahkûm olan bu “mühtedi”ler, bugün Doğu Vilayetlerinin en yoksul demirbaş marabaları halinde, bugün bile zaten aralarında daha çok bir din farkı bulunan ve ırk ve kültürce aynı kökten geldikleri, yüzyıllarca aynı doğal ve sosyal çevrenin beraberi oldukları Kürtlerle kaynaşmış ve Ermeni’den çok Kürtleşmiş bir haldedir. Onun için bu mühtedileri, Doğu Vilayetlerinin Kürt toplumundan ayırmak oldukça sun’i ve güç olacaktır. Bu artık Kürtleşmiş sayılabilecek olan Ermeniler dışındaki gerçek Ermenilere gelince, yukarıdaki rakamlar bunlar hakkında yeterli bir fikir verebilir. Genel olarak komünizm ve özel olarak Sovyet Devrimi, bütün milliyetler davası gibi Ermenilik meselesini de fiilen halletmiş olmak durumundadır. Bir defa sayıca Ermenilerin dörtte üçünden fazlası (%77,9) Ermenistan Sovyet Cumhuriyetine girmiştir. Bu suretle, Dünyada biricik işçi ve köylü devleti, Ermenilere yurt meselesini kökünden halletmiş oluyor. Fakat Cumhuriyet burjuvazisinin Sovyet Devrimine yalnız bu meselede borçlu olduğu şeyler bundan ibaret değildir. Komünizm ve Sovyetler Devrimi emperyalizmi sevindiren, komünizme ve Türkiye’nin, başına bela olabilecek bir Ermeni meselesini, tamamıyla likide etmek yolunda bulunuyor. Bu likidasyonun yönünü çağdaş sınıf mücadelesini şöyle meydana çıkarıyor.
A) Komünizmin Rolü:
“Ermeni milleti mazlum olduğu kadar kahraman bir yığındır. Fakat şüphesiz bu kahramanlık örnekleri içinde en büyük yararlılığı gösteren, bütün değerlerin yaratıcısı olan sınıf, yani Ermeni çalışkanlarıdır. Ermeni proletaryası da, bütün ülkelerin işçi sınıfları gibi, sosyal sömürüden olduğu kadar, milli baskılardan da kurtulmuş yaşamak ülküsünü taşımakta haklıdır. Onun için bütün yeryüzünde, bütün milli baskıların manivelası, yine ve daima sınıf zulmünün itici gücü ile işlemektedir. Sınıf bilincine kavuşan her kitle gibi, Ermeni proletaryası da, bütün zulümlere karşı girişilecek biricik dövüşün sınıf dövüşü olduğunu öğrenmiştir. Komünizm, Ermeni çalışanlar sınıflarına maddi ve manevi örnekler ile göstermiş bulunuyor ki, gerek milli, gerekse sosyal kurtuluşta, düşman sınıfların ve emperyalizmin oyuncağı olmamak için, realist ve dünya ölçüsünde bir görüş ufku ve Leninist bir taktik zaruridir. Bu taktik ile Türk burjuvazisinin Ermeni halkına yaptığı zulmü unutmak söz konusu bile değil. Fakat Türk burjuvazisinden alınacak en büyük intikamın, Türkiye çalışkan yığınlarıyla ve dünya proletaryasıyla el ele vererek, başta bizzat Ermeni burjuvazisi gelmek üzere, Türkiye kapitalizmini, tüm dünya emperyalizmini, tepesi aşağıya getirmek olduğunu unutmamak lazımdır.
“Bu bakışın, Ermenistan Sovyet Cumhuriyeti dışında yerleşik Ermeni çalışkan sınıfları arasında günden güne yerleştiğine, her gün yeni ve anlamlı örnekler görüyoruz. Ermeni proletaryasının bir Pilsudski Lehistan’ı kurmaya ne kadar düşman oldukları, emperyalizmin Ermeni yiğitliğini istismar etmek için çevirmek istediği manevralar karşısında takındığı tavırlarla ve açtığı kavgalarla besbelli oluyor. Eskiden beri Ermeni siyasi partiler iki önemli koldu: 1- Taşnakyanlar (Milliyetçi Ermeni Örgütü); 2- Hınçakyanlar (Sosyal Demokrat Ermeni Örgütü). Dünya devrimleri çağında bütün Sosyal Demokrat partilerin de olduğu gibi, Ermeni Sosyal Demokrasisinde de sağ ve sol akımlar elbet olmuştur. Bu sayede bugün bir Ermeni komünistliği, Ermenistan dışında da gücünü hissettiriyor. Bunun en canlı örneklerini, Ermenistan dışında Ermeniliğin en kalabalık ve sayıca en çok olduğu, resmen mevcut Ermenilerin sekizde birinin (%12,9) bulunduğu Suriye’de görüyoruz. O Suriye’deki Ermeni halkı, oraya Türk burjuvazisi ile Kürt derebeylerinin kılınandan canını kurtarmak için kaçmıştı; orada Ermeni proletaryası, dünya proletaryasının bilinçli bir parçası olduğunu gösterircesine, sınıf niteliğini, milli kinin üstünde tutmayı biliyor. Bugün Yakındoğu işçi sınıflarına örnek olacak bu sınıf bilincine, nasılsa burjuva basınına sızmış iki habercik şahit olsun:
“1- Taşnakların, Hınçaklara Hücumu: “Suriye’den verilen haberlere göre Beyrut’ta Ezenak isminde çıkan, Taşnak Komitesi taraftarı bir gazete, Le Liban isminde diğer bir Ermeni gazetesi aleyhine önemli bir makale yazmıştır. Bu makalenin çıktığı günün akşamı Taşnaklar, anılan gazete idaresini basmışlar, hurufatı dağıtmışlar ve malzemeleri tahrip etmişler. Çalışanlara ve yazarlara adamakıllı bir dayak atmışlardır.” Doğruluk derecesi belli olmayan bu haberin sonu şöyle bitiyor: “Le Liban gazetesi Hınçak Komitesine mensup olduğundan bu komiteye mensup Ermeni amele Taşnaklara diş bilemekteymişler.” (Cumhuriyet, 2.12.931)
“2- Komünistlerin Taşnaklara Hücumu: “Ermenistan bağımsızlığının yıldönümü münasebetiyle Beyrut’taki Ermenilerden Taşnak cemiyetine mensup olanlarla, Komünist Ermeniler arasında karşılıklı gösteriler olmuştur. Taşnakların bulundukları kilise, komünistler tarafından taşa tutulmuş, arbedede 3 kişi telef olmuştur.”
B) Sovyet Devriminin Rolü:
“Ermenistan Cumhuriyeti dışında kalan Ermeniler arasındaki hoşnutsuzluğu, emperyalizm, daima kendi tarafına yontan bir nalıncı keseri haline getirmeye uğraşmış ve uğraşmaktadır. Özellikle Irak, Suriye, Türkiye sınırları, emperyalizmin bu gibi tahriklerinin gerek ekonomik gerek siyasi çeşitlerine sahiptir. Bu bölgelerde Kürtlük gibi Ermenilik de, kâh Irak, kâh Kürt milli hareketlerine karşı Fransız ve İngiliz emperyalizmleri ve onların yerli uşakları tarafından -eski zamanda kale duvarlarını delmeye yarayan koçbaşı gibi- ikide birde kullanılır. Burjuva basınında sık sık şöyle haberlere rastlarız.
“Halep, 21 (Özel) – Suriye dahilinde bulunan (Deyrizör)den son günlerde (Hasiç) kasabasına gönderilip yerleştirilen yüz elli kişilik müsellah [silahlı] çıkarmıştır. Ermeniler, bir Ermeni kafilesi kanlı bir isyan kasabanın isteriz’ hükümet konağına hücum ederek, Suriye Cumhuriyet bayrağını indirmişler, sonra ‘bağımsızlık diye bağırmışlar, yaygaralar koparmışlardır. Bu isyana önayak olanların birkaçı tutuklanmış fakat az sonra Fransızların girişim ve müdahalesi üzerine serbest bırakılmışlardır. Ve ilh” (Son Posta, 22.9.932)
“Ermeni burjuvazisinin bu tür gösterilerden ne beklediği bilinemez. Belki de onun maksadı, Doğu Vilayetlerinde öteden beri içinden tanıdığı ekonomik ilişkiler sürecinde rol oynamak, kaçakçılık ticaretini sistemleştirmektir. Mamafih bu gösterilerden bizim anladığımız şu iki neticedir:
“1- Ermeni halkını yok yere emperyalizmin dama taşı ve safrası haline getirmek: Yukarıdaki Hasiç hadisesi, Fransa’nın Türkiye ile Suriye … [Bir kelime okunamadı] karşı oynadığı bir oyundur. Ondan bir sene önce Irak hükümeti, Irak Kürtlerine karşı, Kuzey Irak’ta (Musul ve Kerkük’te) “bir Hristiyan çoğunluğu oluşturmak” (Cumhuriyet, 25.4.1931) için “Kürt, Asuri, Ermeni kardeşliği fikri”ni ortaya atarken, gerçek halde, Kürt akınına Ermeni seddini siper etmekten başka ne yapıyordu? Yazık ki, arada ölenler hiç şüphesiz Ermeni burjuvaları ve zenginleri değil, yine Ermeni fukarası ve işçisidir.
“2- Kürt hareketine diken olmak: Gördük: Irak Hükümeti, Barzan Kürtlerinin önüne geçmek için Ermenileri kullanıyordu. Ağrı Dağı İsyanı sırasında şöyle bir haber görülüyor: “Beyrut’tan Adana gazetelerine bildirildiğine göre, Taşnaklar tarafından Romanya, Bulgaristan, Fransa ve Yunanistan’dan gelen temsilcilerin de katılımı ile Lübnan’ın (Tecemdun) köyünde bir toplantı yapmışlar, bu toplantıda kısaca, Kürt ihtilalinin Ermeni yurdu davasına karşı olup olmadığı meselesi ve diğer konular görüşülmüştür.” (Cumhuriyet, 27.9.1930)
“Bu kısa haber bize gösteriyor ki, Ağrı Hadisesi gibi ne olacağı büsbütün belirsiz ve ikinci derecede bir harekette Ermeni burjuvazisi, ortada ne fol ve ne de yumurta bulunmamasına rağmen, paçaları sıvıyor. Yarın daha önemli bir harekette, Kürt ve Ermeni çatışmasının nerelere varabileceği bundan anlaşılmaz mı? Ermeni burjuvazisinin Taşnak Cemiyeti, bu psikoloji ile her gün yeni bir macera aramaya ve biraz daha çok anarşiye ve nihilizme dökülmeye doğru gidiyor. Son zamanlarda Makedonya Komitecileri ile de talihini denemeye varıyor. Uğurlar olsun. Bizi ilgilendiren Ermeni kapitalistleri ve emperyalizmin uşakları değil, Ermeni halkı, Ermeni Proletaryasıdır. Meseleyi bu bakımdan koyarsak, hiç olmazsa Türkiye’nin bu günkü sınırları içinde, sırf bir Ermeni fakir hareketi, bir kitle hareketi olmaktan tamamı ile uzaktır. Başka deyim ile geniş halk tabakaları içinde derin hareketler uyandıracak bir Ermenilik meselesi, Türkiye içinde imkânsızdır. Türkiye’nin dışında ve komşularındaki Ermeniliğe gelince; yukarıda temas ettiğimiz Ermenilik ve komünizm noktası, Ermeni proletaryası ile burada vermek istediğimiz Sovyetler Birliği’nin rolü, o meseleyi de belli başlı bir taktik veya strateji davası olmaktan çıkarıyor. Sovyetler Birliği, yıllardan beri bir barınacak yer arayan mülteci Ermeni proletaryasına ve çalışkan halkına kucağını açtı ve hür bir yurt sunuyor. Balkanlarda, Suriye’de emperyalizmin kancık oyunlarına kurban gitmemeye layık olan Ermeni çalışkanlarını, Sovyet vatandaşlığına çağırıyor. Bu çağırış olumlu ve açıktır, daha 1931 senesi sonlarında İstanbul’a Ermenistan Ticaret Komiseri Şahurdikyan bu iş için gelmişti. Gazeteler meseleyi şöyle anlattılar. Sovyetler temsilcisi şurada burada “sık sık sınır hadiselerine sebep olan Ermenileri de Ermenistan’a götürmek için teşebbüste bulunacaktır. Gerek Suriye, gerekse Yunanistan’da bulunan Ermenilerin Batum’a kadar nakil masraflarını Milletler Cemiyeti üstlenmektedir. Sevk edilecek genç Ermeni işçileri, Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan’da açılmış olan çeşitli fabrikalarda çalışma hakları ve 50 Rubleden 300 Rubleye kadar ücret alacaklardır.” (Cumhuriyet, 8.11.931)
Bu meselede de, Kemalizm, dünya proletaryasının ve Bolşevizmin bir daha elini öpsün der, asıl konumuza geçeriz. (İhtiyat Kuvvet… s. 7-13)
“Söylediğimiz gibi Kürdistan’da milli uyanış; iç gelişme ve dış kışkırtmalarla büyüyen Ermeniliğin, tarihinde nadir görülür bir ölçüde çapul edilmesi, bir sanatları da çapul olan ağa, bey ve uluları biraz daha tombullaştırmak ve kuvvetlendirmekten başka bir netice vermedi. Tarihin ters cilvelerinden biri de, Kürdistan yaylalarında gerçekleşti. Yalnız ekonomik temel üst katlara etki etmez, üst katlar da, hatta aynı derecede ekonomik temele etki ederler. Siyasi hakimiyeti elinde tutan Türk burjuvazisi, ekonomik olarak geri bir klan sistemi (Kürt aşiret ve beyleri) ile el ele vererek, daha yüksek bir ekonomik gelişimi temsil eden Ermeniliğin, Türkiye’deki kökünü hemen hemen kazıyabilmiştir.” (s. 20)